4.3 Εξάσκηση στην Ενεργητική Ακρόαση

Τι είναι η ενεργητική ακρόαση;

Υπάρχουν πολλοί ορισμοί για την ενεργητική ακρόαση, αλλά γενικά, είναι μια τεχνική προσεκτικής ακρόασης μεταξύ του καθοδηγητή και του/των καθοδηγούμενου(ων). Ο καθοδηγητής πρέπει επίσης να παρατηρεί τις μη λεκτικές ενδείξεις, να υποβάλλει ερωτήσεις για να κατανοήσει πλήρως το περιεχόμενο του μηνύματος του καθοδηγούμενου και να κατανοήσει τα συναισθήματα του καθοδηγούμενου. Αυτό σημαίνει ότι, αφενός, υπάρχει ένας ενεργός ακροατής που προσέχει καθ’ όλη τη διάρκεια και φροντίζει να καθίσταται κατανοητό ό,τι λέγεται (μέσω απάντησης, ανάμνησης, συγχρονισμού κ.λπ.), και από την άλλη, υπάρχει ένας ομιλητής που μιλά.

Ακρόαση και Προσοχή

Υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ της ακρόασης και της προσοχής. Η ακρόαση θα μπορούσε να οριστεί ως τυχαία, ακούσια και αβίαστη. Είμαστε συνεχώς περικυκλωμένοι από θόρυβο, επομένως το να «ακούει» κάποιος τους ήχους των αυτοκινήτων, των τρένων, των εργαζομένων κ.λπ. αποτελεί μια βασική λειτουργία επειδή δεν δίνουμε μεγάλη σημασία σε αυτούς τους ήχους. Η προσοχή, αντίθετα, είναι εστιασμένη, εκούσια και σκόπιμη. Ο ακροατής πρέπει να προσέξει ολόκληρη την ιστορία που αφηγείται ένας ομιλητής. Δεν σημαίνει μόνο προσοχή στο περιεχόμενο αλλά και στον τονισμό, στον τρόπο εκφοράς, στη χρήση της γλώσσας και της γλώσσας του σώματος επίσης.

Σημεία ενεργητικής ακρόασης

Τα σημεία της ενεργητικής ακρόασης θα μπορούσαν να χωριστούν σε δύο ομάδες:

Τα πρώτα είναι μη λεκτικά σημεία. Σε αυτά μπορείτε να βρείτε, για παράδειγμα, ένα χαμόγελο ή ένα νεύμα (ένας τρόπος συμφωνίας ή ένα σήμα ότι ένα μήνυμα γίνεται κατανοητό). Η οπτική επαφή είναι ζωτικής σημασίας για την ενεργητική ακρόαση (ενθαρρύνει τον ομιλητή). Η στάση του σώματος είναι ένα άλλο σημείο ενεργητικής ακρόασης (κλίση προς τα εμπρός ή μια ελαφριά κλίση του κεφαλιού). Ο κατοπτρισμός είναι ένα άλλο σημείο με αυτό, μπορείτε να εκφράσετε συμπάθεια, ενσυναίσθηση και ενδιαφέρον. Ένας καλός ακροατής δεν θα αποσπαστεί ποτέ από το περιβάλλον (ένα κινητό τηλέφωνο, ένα ρολόι κ.λπ.).
Η δεύτερη ομάδα είναι λεκτικά σημεία όπως η ανάμνηση (με την ανάμνηση λεπτομερειών και ιδεών, ο ακροατής ενθαρρύνει τον ομιλητή να συνεχίσει) ή η υποβολή σχετικών ερωτήσεων. Ο ακροατής χρειάζεται μερικές φορές να διευκρινίσει αυτό που λέγεται. Αυτό μπορεί να γίνει με την αμφισβήτηση ή τον αναστοχασμό. Για να δείξουμε ότι ο ακροατής καταλαβαίνει αυτό που λέγεται, χρησιμοποιείται ο αναστοχασμός (παράφραση). Χρησιμοποιήστε ανοιχτές ερωτήσεις για να δώσετε αρκετό χώρο στον καθοδηγούμενο ώστε να του επιτρέψετε να εκφράσει αυτό που θέλει να πει. Το τελευταίο λεκτικό σημείο της ενεργητικής ακρόασης είναι η σύνοψη αυτό σημαίνει ότι συνοψίζεται αυτό που έχει ειπωθεί (από τον καθοδηγούμενο) με τα λόγια του ίδιου του ακροατή.

Πώς να εξασκηθείτε στην ενεργητική ακρόαση

Το πλεονέκτημα είναι ότι μπορείτε να εξασκείτε την ενεργητική ακρόαση κάθε μέρα όποτε επικοινωνείτε με άλλα άτομα. Θα πρέπει σταδιακά να βελτιώσετε αυτές τις πέντε βασικές δεξιότητες ενεργητικής ακρόασης:

A) Δώστε απόλυτη προσοχή στον ομιλητή.

Βεβαιωθείτε ότι κοιτάζετε τον ομιλητή.
Δώστε στον ομιλητή την αμέριστη προσοχή σας, ακούστε, αντιληφθείτε και κατανοήστε το μήνυμά του.
Μην διαιρείτε την προσοχή σας, μην κοιτάζετε το κινητό σας τηλέφωνο, άλλα άτομα ή δραστηριότητες γύρω σας.

B) Δείξτε ότι ακούτε.

Προσέξτε τη γλώσσα του σώματός σας – τα σταυρωμένα χέρια μπορεί να σας κάνουν να φαίνεστε κλειστοί ή αρνητικοί. Χρησιμοποιήστε φιλικές εκφράσεις του προσώπου, όπως ένα νεύμα ή ένα χαμόγελο.
Ενθαρρύνετε τον ομιλητή να συνεχίσει χρησιμοποιώντας σύντομα λεκτικά σχόλια.
Βεβαιωθείτε ότι η στάση και η συμπεριφορά σας είναι ανοιχτές και ελκυστικές.

C) Υποβάλλετε σχετικές και συναφείς ερωτήσεις.

Αναστοχαστείτε τι ειπώθηκε παραφράζοντας.
Ζητήστε διευκρινίσεις αν δεν καταλαβαίνετε τα πάντα.
Συνοψίστε τα όσα είπε ο ομιλητής.

D) Απαντήστε καταλλήλως.

Αποφύγετε να επιτεθείτε στον ομιλητή λεκτικά ή να τον καταβάλλετε με άλλον τρόπο.
Αποφύγετε να διακόπτετε άσκοπα τον ομιλητή.
Απαντήστε ανοιχτά και ειλικρινά, με κατάλληλο τόνο φωνής και χρησιμοποιήστε ένα στιλ επικοινωνίας που να αποπνέει σεβασμό.
Αντιμετωπίστε το άλλο άτομο όπως θα θέλατε να σας αντιμετωπίζουν κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας.

E) Μην κρίνετε και μην αξιολογείτε τα μηνύματα πρόωρα.

Αποφύγετε να κάνετε υποθέσεις.
Να έχετε ενσυναίσθηση και να μην είστε επικριτικοί.
Αντιληφθείτε και κατανοήστε το μήνυμα από την οπτική γωνία του ομιλητή.
Μην προσπαθήσετε να αλλάξετε το θέμα της συζήτησης σε κάτι που προτιμάτε.
Ακούστε ολόκληρο το μήνυμα πριν ξεκινήσετε με τα σχόλιά σας.

Αναστοχαστικές ερωτήσεις για τον αναγνώστη:

Μπορείτε να εξηγήσετε τι είναι η ενεργητική ακρόαση;
Μπορείτε να εξηγήσετε γιατί καθένα από τα παρακάτω στοιχεία είναι σημαντικό στην ενεργητική ακρόαση;

Να δίνετε απόλυτη προσοχή στον ομιλητή.
Να δείχνετε ότι ακούτε.
Να υποβάλλετε σχετικές και συναφείς ερωτήσεις.
Να απαντάτε καταλλήλως.
Να μην κρίνετε και να μην αξιολογείτε τα μηνύματα πρόωρα.