7.4 Πώς μπορεί να αναγνωριστεί η Προηγούμενη Μάθηση;

Η τυπική, η μη τυπική και η άτυπη μάθηση πρέπει να αξιολογηθούν διαφορετικά, καθώς είναι πολύ διαφοροποιημένες προσεγγίσεις και βασίζονται σε διαφορετικές εμπειρίες. Η ανάλυση των προσόντων είναι χρήσιμη για την αναγνώριση των τυπικών προσόντων, ενώ οι αξιολογήσεις των ικανοτήτων μπορούν να διευκολύνουν την επικύρωση των ικανοτήτων που αποκτώνται μέσω της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης. Τέτοιες αξιολογήσεις ικανοτήτων παρέχουν επίσης την ευκαιρία σε άτομα χωρίς επίσημα προσόντα να επικυρωθούν και να αναγνωριστούν οι εμπειρίες και οι δεξιότητές τους.

Για να προωθηθεί αυτή η αναγνώριση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων που αποκτώνται σε μη τυπικά και άτυπα περιβάλλοντα, υπάρχει μια κεντρική προσπάθεια για την καθιέρωση τυποποιημένων και αναγνωρισμένων διαδικασιών αξιολόγησης των προσόντων και των ικανοτήτων, που ελπίζουμε ότι θα καταστήσουν αυτές τις προσεγγίσεις πιο εφικτές και επιτεύξιμες.

Αναγνώριση της Τυπικής & της Μη Τυπικής Μάθησης μέσω των Ευρωπαϊκών Μέσων

Ένας σημαντικός τρόπος επικοινωνίας των μαθησιακών αποτελεσμάτων με εγκάρσιο τρόπο είναι τα διαθέσιμα Ευρωπαϊκά Μέσα Διαφάνειας. Υπάρχουν τρία κύρια πλαίσια που ισχύουν για την επικύρωση των τυπικών, των μη τυπικών και ακόμη και των άτυπων επιτευγμάτων μάθησης, τα οποία θα εξηγηθούν με περισσότερες λεπτομέρειες παρακάτω:

1. Το ECVET, συμπεριλαμβανομένης της μεθοδολογίας των μαθησιακών αποτελεσμάτων και του συστήματος πιστωτικών μονάδων ECVET,
2. Τα Μικρο-διαπιστευτήρια,
3. Το EQF, συμπεριλαμβανομένων των περιγραφικών δεικτών των επιπέδων του EQF,
4. Το CEFR, συμπεριλαμβανομένων των διεθνώς αποδεκτών γλωσσικών επιπέδων.

Οι πιστωτικές μονάδες ECVET βοηθούν να συνοψιστεί ο χρόνος που αφιερώνεται σε μια τυπική ή μη τυπική μαθησιακή δραστηριότητα. Μπορούν να εμφανίζονται σε ένα πιστοποιητικό και είναι αναγνωρισμένες σε όλη την ΕΕ. Τα μαθησιακά αποτελέσματα του ECVET βοηθούν στη διαμόρφωση διαφανών, επιτεύξιμων και αξιολογήσιμων μαθησιακών στόχων που πρέπει να επιτύχει ο εκπαιδευόμενος συμμετέχοντας σε μια τυπική και μη τυπική προσφορά μάθησης. Ακολουθούν μια συγκεκριμένη δομή και κατηγοριοποιούνται σε γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες (μερικές φορές αυτονομία/ευθύνη). Τα μαθησιακά αποτελέσματα παρέχουν μια πληρέστερη εικόνα των μαθησιακών επιτευγμάτων και του τι θα έπρεπε να έχει εμπεδώσει ο εκπαιδευόμενος μετά την ολοκλήρωση ενός προγράμματος μαθημάτων ή κατάρτισης.

Το 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αρχίσει να εστιάζει στα λεγόμενα Μικρο-διαπιστευτήρια, τα οποία θα ενισχύσουν και ίσως ακόμη και θα αντικαταστήσουν το σύστημα ECVET στο εγγύς μέλλον. Τα Μικρο-διαπιστευτήρια υπόσχονται να είναι μια ενδιαφέρουσα νέα προσέγγιση και μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη από την άποψη της προηγούμενης αναγνώρισης μάθησης και της ευρωπαϊκής συγκρισιμότητας και διαφάνειας.

Το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων (EQF) είναι ένα εργαλείο διαφάνειας για τη μετάφραση μεταξύ των εθνικών πλαισίων προσόντων χρησιμοποιώντας περιγραφικούς δείκτες που βασίζονται στα μαθησιακά αποτελέσματα. Κάθε προσόν που έχει επιτευχθεί τυπικά αντιστοιχεί σε ένα επίπεδο από 1-8, με το επίπεδο 1 να αντιπροσωπεύει ότι ένα άτομο είναι σε θέση να εκτελεί βασικές εργασίες, υπό άμεση επίβλεψη σε ένα δομημένο πλαίσιο, και το επίπεδο 8 να αντιπροσωπεύει ότι ένα άτομο έχει τα προσόντα και είναι εξαιρετικά ικανό, έχει εξειδικευμένες δεξιότητες και έχει εξουσία αλλά και μεγάλη ευθύνη. Το επίπεδο EQF αναφέρεται σε επίσημα πιστοποιητικά και διπλώματα, το οποίο επιτρέπει τη σύγκριση των επιτευγμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Το επίπεδο EQF βασίζεται στο τι είναι σε θέση να κάνει ένα άτομο, όχι μόνο στο πόσο χρόνο έχει επενδύσει σε μια προσφορά μάθησης.

Τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό, το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τις Γλώσσες (CEFR) είναι ένα διεθνώς αποδεκτό σύστημα που επικοινωνεί τη γλωσσική επάρκεια σε 6 επίπεδα, από βασικό (A1/A2), έως μέσο (B1/B2) και άριστο (C1/C2). Τα προγράμματα μαθημάτων γλώσσας, τα χρησιμοποιημένα εγχειρίδια και τα πιστοποιητικά που αποκτήθηκαν συνήθως αναφέρουν το επιτευχθέν επίπεδο CEFR. Αλλά υπάρχουν περισσότερα σε αυτό, επειδή το CEFR συνοδεύεται επίσης από ένα πλέγμα αυτοαξιολόγησης και ένα άτομο μπορεί να έχει διαφορετική γλωσσική επάρκεια σε διαφορετικούς τομείς όπως η κατανόηση (κατανόηση προφορικού λόγου και κατανόηση γραπτού λόγου), η ομιλία (αλληλεπίδραση και παραγωγή προφορικού λόγου) και η παραγωγή γραπτού λόγου.

Αναγνώριση της Μη Τυπικής και της Άτυπης Μάθησης Μέσω Ψηφιακών, Εξατομικευμένων Μεθοδολογιών

Στις μέρες μας, η μάθηση δεν συμβαίνει μόνο σε φυσικό χώρο, αλλά και σε εικονικά περιβάλλοντα. Η διαδικτυακή μάθηση είναι συχνά αυτόνομη και ωθεί τον μεμονωμένο εκπαιδευόμενο να αναλάβει δράση και να εργαστεί για το μαθησιακό περιεχόμενο. Σε επίσημα περιβάλλοντα μάθησης, αυτό οργανώνεται συχνά σε ένα μεικτό περιβάλλον, πράγμα που σημαίνει ότι η αυτόνομη μάθηση πραγματοποιείται εναλλάξ σε αυτόνομο και συχνά σε ένα διά ζώσης περιβάλλον και πιστοποιείται με έναν συνηθισμένο, τυπικό τρόπο.

Όταν η μάθηση πραγματοποιείται αποκλειστικά αυτόνομα σε διαδικτυακά περιβάλλοντα είναι συχνά σε ένα μη τυπικό ή ακόμα και άτυπο πλαίσιο. Ανάλογα με το ποιος παρείχε την ευκαιρία μάθησης, μπορεί να υπάρχουν παιδαγωγικοί στόχοι και στρατηγικές, οι οποίες περικλείουν το μαθησιακό περιεχόμενο σε μια εύληπτη μορφή για τους εκπαιδευόμενους. Εάν συμβαίνει αυτό, συνήθως εφαρμόζονται τα ακόλουθα τρία κρίσιμα βήματα.

1) Μαθησιακοί Στόχοι: Καθορισμός Γνώσεων – Δεξιοτήτων – Ικανοτήτων
Το μαθησιακό περιεχόμενο πρέπει πάντα να εξυπηρετεί τον σκοπό της απόκτησης νέων γνώσεων, δεξιοτήτων ή ικανοτήτων, οι οποίες περιγράφονται στους μαθησιακούς στόχους ή στα μαθησιακά αποτελέσματα (για παράδειγμα, το σύστημα ECVET).

Η ίδια η γνώση μπορεί να οριστεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, για παράδειγμα, ως θεωρητική και πραγματική γνώση για ένα δεδομένο θέμα. Η διαδικασία αξιολόγησης της γνώσης μπορεί να χωριστεί σε κατηγορίες, κυρίως σε γλωσσικές δεξιότητες, τυπική/μη τυπική/άτυπη εκπαίδευση, συμβουλευτική για την αναγνώριση των προσόντων, εργασιακή εμπειρία και κοινωνικές δεξιότητες.

Οι δεξιότητες είναι δυνατότητες και ικανότητες που αποκτώνται μέσω συστηματικής, συνεχούς και σκόπιμης προσπάθειας για την επίτευξη μεταβιβάσιμων ποιοτήτων. Οι υπάρχουσες δεξιότητες μπορούν να μετρηθούν και να αξιολογηθούν μέσω μιας ποικιλίας διαφορετικών μεθόδων και τύπων μεθοδολογίας που παρέχουν μια σαφή εικόνα των δεξιοτήτων ενός ατόμου.

Οι ικανότητες μπορούν να αποκτηθούν κατά την εργασιακή εμπειρία, την πρακτική άσκηση, την επιτόπια παρακολούθηση εργασίας και άλλες παρόμοιες καταστάσεις – αυτά τα περιβάλλοντα είναι αποτελεσματικά εργαλεία πρόκλησης συμμετοχής στην αγορά εργασίας και επιτρέπουν τη μέτρηση και την αξιολόγηση των ικανοτήτων που έχουν τα άτομα, για παράδειγμα, στην προετοιμασία τους για την είσοδό τους στην αγορά εργασίας.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να περιγραφούν οι μαθησιακοί στόχοι, αλλά πάντα εστιάζουν στο τι θα είναι σε θέση να κάνει ο εκπαιδευόμενος αφού επεξεργαστεί το παρεχόμενο περιεχόμενο. Συνήθως, ακολουθούν τη γενική δομή: «Ο εκπαιδευόμενος θα είναι σε θέση – ρήμα/δράση – αντικείμενο/περιεχόμενο», συνεπώς για παράδειγμα: «Ο εκπαιδευόμενος θα είναι σε θέση – να ανακαλεί – τους τρεις τύπους μαθησιακών περιβαλλόντων». Καθορίζοντας με σαφήνεια τους στόχους μιας εξατομικευμένης μαθησιακής προσέγγισης, είναι δυνατό να εκτιμηθεί εάν ένας εκπαιδευόμενος έχει επιτύχει τους στόχους του και εάν οι αποκτηθείσες γνώσεις, δεξιότητες ή ικανότητες μπορούν να επικυρωθούν.

2) Διδακτική Έννοια: Χρήση Σοβαρού Παιχνιδιού ως Παρακίνηση ή Στρατηγική Παράδοσης Περιεχομένου
Καθώς η αυτόνομη μάθηση επικεντρώνεται στο άτομο, είναι σημαντικό να βρεθούν διδακτικές στρατηγικές που διατηρούν ένα άτομο αφοσιωμένο και παρακινημένο. Λόγω της τάσης του ατόμου να αναζητά πάντα νόημα σε αυτό που κάνει, αποτελεί παιδαγωγικό γεγονός ότι είναι ευκολότερο να μάθει κάποιος κάτι όταν εμπεριέχεται σε μια ιστορία, ένα τραγούδι ή ένα παιχνίδι. Τα τελευταία χρόνια, αυτή η στρατηγική έχει ανακαλυφθεί εκ νέου και αναμειγνύεται με νεότερα μέσα, όπως το βιντεοπαιχνίδι, με αποτέλεσμα την τάση για σοβαρό παιχνίδι.

Οι μαθησιακοί στόχοι καθορίζονται συνήθως στην αρχή και το παιχνίδι αναπτύσσεται γύρω από αυτούς όταν χρησιμοποιούνται ως στρατηγική παράδοσης περιεχομένου. Σε άλλες περιπτώσεις, οι δημιουργικοί επαγγελματίες παιδαγωγοί μπορούν να χρησιμοποιούν παιχνίδια που πραγματοποιούνται κυρίως για ψυχαγωγικούς σκοπούς και να τα χρησιμοποιούν σε σοβαρό πλαίσιο για να εκπαιδεύσουν για παράδειγμα, τις δεξιότητες γραμματισμού και αριθμητικής ή χωρικής σκέψης χρησιμοποιώντας παιχνίδια όπως το Scrabble, το Minesweeper ή το Tetris. Αυτό σημαίνει ότι οι παίκτες παίζουν το παιχνίδι και εμπεδώνουν τους μαθησιακούς στόχους ως παράπλευρο αποτέλεσμα.

Τα στοιχεία του σοβαρού παιχνιδιού αποτελούν επίσης εξαιρετικά μέτρα για να παρακινήσουν έναν εκπαιδευόμενο να ξεκινήσει, να συνεχίσει και να ολοκληρώσει εργασίες. Με τον διαχωρισμό των μεγάλων στόχων σε μικρότερα ορόσημα, είναι δυνατό να συμμετάσχει ο εκπαιδευόμενος και να κάνει μικρά βήματα προς τον στόχο του. Είναι πάντα σημαντικό να μεταφέρετε μια αίσθηση επιτυχίας και ικανοποίησης όταν ολοκληρώνεται ένα βήμα. Αυτό μπορεί να είναι οτιδήποτε, από προφορικό έπαινο (για παράδειγμα, «Μια χαρά τα πήγες!», «Μπράβο!») μέχρι την οπτικοποίηση του επιτεύγματος με χρώματα (για παράδειγμα, πράσινα ή ασημί/χρυσά στοιχεία) ή την οπτικοποίηση που ενισχύει την αίσθηση ολοκλήρωσης (για παράδειγμα, αναφορά του 100%, του 10/10, πλήρους γραμμής προόδου, σημείων ελέγχου). Επιπλέον, μπορούν να χρησιμοποιηθούν τυπικό λεξιλόγιο ή εικόνες που σχετίζονται με το παιχνίδι για να δημιουργήσουν περαιτέρω ένα διασκεδαστικό και συναρπαστικό περιβάλλον αντί για ένα αυστηρά δομημένο εκπαιδευτικό περιεχόμενο.

3) Επικύρωση: Χορήγηση Ψηφιακών Σημάτων για τον Εορτασμό των Επιτευγμάτων
Προκειμένου να καταστούν ορατά τα μαθησιακά αποτελέσματα, τα σοβαρά παιχνίδια συνδυάζονται μερικές φορές με μια άλλη, σχετικά νέα μεθοδολογία: τα ψηφιακά σήματα. Τα σήματα χρησιμοποιούνται και σε ψυχαγωγικά παιχνίδια, καθώς έχουν ως κύριο σκοπό να παρακινήσουν τον παίκτη να συνεχίσει να παίζει παρέχοντας ικανοποίηση για μια ολοκληρωμένη εργασία. Τα ανοιχτά σήματα, όπως εισήχθησαν από το Mozilla Open Badges Project, για παράδειγμα, προχωρούν ένα βήμα ακόμη καθώς επικυρώνουν το επιτευχθέν μαθησιακό αποτέλεσμα που αναπαρίσταται πίσω από το σήμα. Δυστυχώς, αυτά τα σήματα δεν χρησιμοποιούνται ακόμη ευρέως επί του παρόντος. Ωστόσο, τα ψηφιακά σήματα είναι εξαιρετικά χρήσιμα και μπορούν ενδεχομένως να συνδυαστούν με τα Ευρωπαϊκά Μικρο-διαπιστευτήρια στο μέλλον. Καθώς αυτή η μεθοδολογία επικύρωσης βρίσκεται ακόμη σε φάση ανάπτυξης σε ολόκληρη την Ευρώπη, τα επόμενα χρόνια θα δείξουν συναρπαστικούς νέους τρόπους αναγνώρισης της προηγούμενης μάθησης.

Αναστοχαστικές ερωτήσεις για τον αναγνώστη:

1. Σκεφτείτε μια ξένη γλώσσα που μιλάτε και προσπαθήστε να αξιολογήσετε τον εαυτό σας σύμφωνα με το CEFR.
2. Σκεφτείτε πώς θα μπορούσατε να εφαρμόσετε ένα εργαλείο, όπως τα ψηφιακά σήματα, με τους καθοδηγούμενούς σας.
3. Πώς μπορούν να συμπεριληφθούν στοιχεία σοβαρού παιχνιδιού ως παράγοντες παρακίνησης;